ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន ជំរុញឱ្យក្រុមមេដឹកនាំអាស៊ាននិងចិន ពន្លឿនជាបន្ទាន់នូវកិច្ចចរចាក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង
30-May-2025 / ព័ត៌មានអន្តរជាតិ
ប្រទេសឡាវ៖ អំឡុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន-ចិន នាថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន លោក Ferdinand Marcos Jr បានជំរុញឱ្យបណ្តាមេដឹកនាំប្រទេសអាស៊ាន ព្រមទាំងចិន ព្យាយាមពន្លឿនជាបន្ទាន់នូវ កិច្ចប្រឹងប្រែងចរចាស្តីពីក្រមប្រតិបត្តិ សម្រាប់សមុទ្រចិនខាងត្បូង។ នេះបើតាមការចេញផ្សាយដោយ ទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន Reuters នាថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី១០ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៤។
ថ្លែងនៅប្រទេសឡាវ អំឡុងកិច្ចប្រជុំកំពូលរវាងក្រុមមេដឹកនាំអាស៊ាន និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន លោក Li Qiang លោក Marcos បាននិយាយថា វាជារឿងចាំបាច់ និងបន្ទាន់ ក្នុងការសម្រេចឱ្យបាន វឌ្ឍនភាពច្បាស់លាស់ ក្នុងកិច្ចចរចាក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង ហើយភាគីទាំងអស់ ត្រូវតែបើកទូលាយ ប្រកបដោយជំហរប្រាកដប្រជា ចំពោះការដោះស្រាយបញ្ហាខ្វែងគំនិតគ្នា និងការបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹង។
ថ្លែងនៅចំពោះមុខថ្នាក់ដឹកនាំអាស៊ានក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន ចិនលើកទី២៧ នាយករដ្ឋមន្ត្រីចិនលោក លី ឈាំងបានគូសបញ្ជាក់ពីសារៈសំខាន់នៃការកសាងសហគមន៍សន្តិសុខរួមជាមួយអាស៊ាន និង ថា ចិនជាអ្នកជិតខាងល្អ ជាមិត្តល្អ និងជាដៃគូល្អរបស់អាស៊ាន។ តាមនាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន ទំហំពាណិជ្ជកម្មចិនជាមួយអាស៊ានឈរលំដាប់ទី២ ដែលមានទឹកប្រាក់ជាង ៦០០ពាន់លានដុល្លារ។ ទន្ទឹមគ្នានេះ លោក លី ឈាំងបានអំពាវនាវនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន *ចិនថា ចិនចង់ឱ្យមានការរួបរួមគ្នាដើម្បីរក្សាស្ថិរភាពនៅក្នុងតំបន់។
គេមិនដឹងថា តើបញ្ហានៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងត្រូវបានភាគីចិនលើកទៅនិយាយឬអត់ទេ។ តែប្រធានាធីបតីហ្វីលីពីនលោកហ្វ៊ែរឌីណង់ ម៉ាកូស ជូញ៉របានប្រាប់ក្រុមអ្នកកាសែតថា ហ្វីលីពីនបានលើកយកបញ្ហានៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងទៅដាក់លើតុជជែកពិភាក្សា ព្រោះថា អាស៊ានមិនអាចនិយាយពីទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចជាមួយចិនដោយមិននិយាយពីបញ្ហាសន្តិសុខ និងនយោបាយបានឡើយ។ ក្នុងន័យនេះ លោកហ្វ៊ែរឌីណង់ ម៉ាកូស ជូញ៉របានប្រាប់អាស៊ានកុំឲ្យឈរអោបដៃ និងបើកភ្នែកមើលសកម្មភាពរំលោភបំពានដ៏គឃ្លើនរបស់ចិនទៅលើរដ្ឋសមាជិកអាស៊ានផ្សេងទៀត។
គួរបញ្ជាក់ថា នៅក្នុងសេចក្តីព្រាងនៃសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមរបស់មេដឹកនាំអាស៊ានកាលពីថ្ងៃទី៩ តុលា ក្រុមប្រទេសអាស៊ានបានលើកឡើងពីការព្រួយបារម្ភទាក់ទិននឹងវិវាទនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ តែទោះជាយ៉ាងណា ក្រុមប្រទេសអាស៊ានបានសន្យាប្រឹងប្រែងចរចាសម្រេចឲ្យបាននូវ «បទដ្ឋានរួម» មួយដែលមានខ្លឹមសារឈានទៅកាត់បន្ថយភាពតានតឹងនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ សូមរម្លឹកថា ចិនបាន និងកំពុងទាមទារក្រសោបយកសមុទ្រចិនខាងត្បូងជាកម្មសិទ្ធិផ្តាច់មុខរបស់ខ្លួន ខណៈដែលការទាមទារនេះក៏មានពីប្រទេសអាស៊ានខ្លះ ដូចជាហ្វីលីពីន វៀតណាម ឥណ្ឌូនេស៊ី និងព្រុយណេ។
សូមបញ្ជាក់ថាហ្វីលីពីននិងចិន បានជួបហេតុការណ៍ប្រឈមមុខដាក់គ្នាយ៉ាងញឹកញាប់ ក្នុងតំបន់មានបញ្ហាវិវាទ នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដោយទីក្រុងម៉ានីលចោទចិនជាអ្នកបង្កហេតុ ខណៈទីក្រុងប៉េកាំង អះអាងថា សកម្មភាពរបស់ខ្លួន គឺជាការការពារអធិបតេយ្យរបស់ចិន។ ក្រៅពីហ្វីលីពីន ចិនក៏មានបញ្ហាវិវាទទឹកដី នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ជាមួយប្រទេសមួយចំនួនទៀត ដែលជាសមាជិកអាស៊ាន ផងដែរ។តែដោយសារបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចដឹកមុខបានធ្វើឲ្យប្រទេសសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួនសម្ងំស្ងៀមរឿងនេះ។
គួរបញ្ជាក់ថា គំនិតស្តីពីក្រមប្រតិបត្តិដែនទឹក សម្រាប់តំបន់សមុទ្រដែលមានបញ្ហាជម្លោះមួយនេះ គឺត្រូវបានព្រមព្រៀងគ្នាដំបូង រវាងចិននិងអាស៊ាន ចាប់តាំងតែពីឆ្នាំ២០០២ពេលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះប្រជុំអាស៊ានម្ល៉េះ ប៉ុន្តែនីតិវិធីផ្លូវការនៃការបង្កើតក្រមប្រតិបត្តិនោះឡើង ទើបតែបានចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ២០១៧ប៉ុណ្ណោះ ហើយទោះជាបែបនោះក៏ដោយ មកទល់ពេលនេះ វាមានវឌ្ឍនភាពយឺតបំផុត។
កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានបូក៣ គឺអាស៊ាន បូកជាមួយចិន ជប៉ុន និងសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ លើកទី២៧ បានចាប់ផ្តើមហើយនារសៀលថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី១០ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៤នេះ នៅទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ ប្រទេសឡាវ។
កិច្ចប្រជុំនេះដឹកនាំដោយសហប្រធាន លោក សនសៃ ស៊ីផាន់ដន នាយករដ្ឋមន្ត្រីឡាវ ជាប្រធានអាស៊ាន, លោក លី ឈាង នាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន លោក ស៊ី្ហកេរុ អុីស៊ី្ហបា នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន និងលោក យូន សុកយ៉ល ប្រធានាធិបតីសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ។កិច្ចប្រជុំក៏មានការយាង និងអញ្ជើញចូលរួមពីប្រមុខមេដឹកនាំអាស៊ានដទៃទៀតផងដែរ រួមមាន៖ ព្រះចៅស៊ុលតង់ ហាជី ហាសសាណាល់ បុលគីយ៉ាស់ ព្រះមហាក្សត្រប្រទេសព្រុយណេ, សម្តេចមហាបវរធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា លោក ផាម មិញជីញ នាយករដ្ឋមន្ត្រីវៀតណាម លោក អាន់វ៉ា អីុប្រាហ៊ីម នាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេស៊ី លោក ឡរ៉ែនស៍ វ័ង នាយករដ្ឋមន្ត្រីសិង្ហបុរី លោក ហ្វឺឌីណាន់ ម៉ាកូស ជេអរ ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពិន លោកស្រី ផែថងថាន ស៊ីណាវ៉ាត់ត្រា នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ លោក Ma'ruf Amin អនុប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូនេស៊ី និងលោក កៃរ៉ាឡា សាណាណា ហ្គូសម៉ៅ (Kay Rala Xanana Gusmao) នាយករដ្ឋមន្ត្រីទីម័រខាងកើត ខណៈដែលប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា បានបញ្ជូនតំណាងរបស់ខ្លួនចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំនេះផងដែរ បន្ទាប់អវត្តមានអស់រយៈពេល៣ឆ្នាំ។
ប្រទេសឡាវធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានប្រចាំឆ្នាំលើកទី៤៤ និងទី៤៥នៅទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ រយៈពេល ៣ថ្ងៃចាប់ពីថ្ងៃទី ៩តុលាដល់ថ្ងៃទី ១១តុលា។ ថ្ងៃទី១ នៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានថ្ងៃនេះបានផ្តើមជាមួយនឹងកិច្ចប្រជុំរវាងប្រទេសសមាជិកទាំង ១០ប្រទេស។ ប្រធានបទដែលកាសែតចាប់អារម្មណ៍ជាងគេនៅក្នុងជំនួបកំពូលអាស៊ានថ្ងៃទី១នេះគឺវិបត្តិនយោបាយនៅភូមា ដែលក្នុងកិច្ចប្រជុំលើកនេះភូមានបានយលព្រមបញ្ជូនតំំណាងមកចូលរួមនិងបញ្ហាជម្លោះដែនទឹកនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានផ្សេងពីហ្វីលីពីនរួមទាំងវៀតណាមផងសម្ងំ។
.png&h=97&w=146)