អ្នកធ្វើរដ្ឋប្រហារនៅប្រទេសនីហ្សរីយ៉ាជាអង្គរក្សប្រធានាធិតី
03-April-2024 / ព័ត៌មានអន្តរជាតិ
នៅប្រទេសនីហ្សេ៖ អ្នកផ្តួចផ្តើមគំនិតធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល និងចាប់ដាក់ឃុំ ប្រធានាធិបតី លោកម៉ូហាម៉េដ បាហ្ស៊ូម បានចេញមុខប្រកាសតាំងខ្លួនជាប្រមុខដឹកនាំថ្មី ចាប់តាំងពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍។ មេដឹកនាំរបបសឹកនីហ្សេ ដែលជាមេគំនិត ដណើ្តមអំណាចពីប្រធានាធិតីគឺលោកអាប់ឌូរ៉ាហាម៉ាន់ ចានី ដែលជាប្រធានអង្គរក្សរបស់ប្រធានាធិបតីផ្ទាល់តែម្តង។
រដ្ឋប្រហារទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលចេញមកពីការបោះឆ្នោត បង្កឲ្យមានប្រតិកម្មថ្កោលទោសពីសហគមន៍អន្តរជាតិ និងថ្នាក់ដឹកនាំអាហ្វ្រិក។ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកាលពីថ្ងៃសុក្រ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិភាព និងសន្តិសុខរបស់សហភាពអាហ្វ្រិកបានទាមទារឲ្យពួកយោធានីហ្សេដោះលែងប្រធានាធិបតី និងត្រលប់ចូលទៅបន្ទាយវិញ ក្នុងរយៈពេល ១៥ថ្ងៃ។ ចំណែកអាមេរិកបានប្រកាសគំរាមកាត់ផ្តាច់ជំនួយ ក្នុងខណៈពេលបារាំងដែលជាដៃគូ របស់នីហ្សេ សម្រាប់ប្រយុទ្ធប្រឆាំងក្រុមភេរវនិយមនៅតំបន់សាហែល នៅអាហ្វ្រិក ប្រកាសបើកកិច្ចប្រជុំសន្តិសុខបន្ទាន់ ដើម្បីនិយាយពីស្ថានការណ៍នៅនីហ្សេ។
នៅថ្ងៃសុក្រ ទី ២៨ កក្កដា ២០២៣ គឺ២ថ្ងៃក្រោយពួកយោធាអះអាងធ្វើរដ្ឋប្រហារផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល និងចាប់ប្រធានាធិបតីដាក់ឃុំ មេក្រុមអង្គរក្សប្រធានាធិបតី លោក អាប់ឌូរ៉ាហាម៉ាន់ ចានី បានចេញមុខតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ជាតិ ប្រកាសតាំងខ្លួនជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជាតិដើម្បីស្រោចស្រង់មាតុភូមិ ដែលជាក្បាលម៉ាស៊ីនថ្មី ដឹកនាំថ្មីរបស់ប្រទេសនីហ្សេ។លោកប្រធានាធិបតីបាហ្ស៊ូមដែលចេញមកពីការបោះឆ្នោតប្រជាធិបតេយ្យ បានព្យាយាមបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹងផ្ទៃក្នុង តាមរយៈការដោះលែងសកម្មជនអ្នកនយោបាយប្រឆាំងជាដើមតែអ្នកក្បត់ជាមនុស្សនៅក្បែរខ្លួនទៅវិញ។នៅថ្ងៃពុធទី ២៧កក្កដា មេកងអង្គរក្សរូបនេះបានបញ្ជាឲ្យចាប់ឃុំខ្លួនប្រធានាធិបតីនិងក្រុមគ្រួសារ ចំណែកក្រុមយោធាមួយក្រុមដែលអះអាងថា បានការគាំទ្រពីប៉ូលិស ទាហាន និងកងអាវុធ ប្រកាសធ្វើរដ្ឋប្រហារ ផ្តួលរំលំអំណាចប្រធានាធិបតី។
លោក អាប់ឌូរ៉ាហាម៉ាន់ ចានី ជាមនុស្សមិនសូវចេញមុខច្រើនទេ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងពិភពកងទ័ពនីហ្សេ លោកជាមនុស្សមានមុខមាត់ មានគេគោរពច្រើន ព្រោះលោកធ្លាប់ដឹកនាំកងទ័ពជើងគោក ជើងអាកាស មុននឹងត្រូវប្រធានាធិបតីមុនៗតែងតាំងជាប្រធានអង្គរក្សការពារប្រធានាធិបតីរយៈពេល ១២ឆ្នាំមកនេះ។ អ្នកស្និទ្ធនឹងលោកប្រធានាធិបតី បាហ្ស៊ូម ដែលកំពុងស្ថិតក្រោមការចាប់ឃុំរបស់ពួកយោធា បានថ្កោលទោសការធ្វើរដ្ឋប្រហារដែលធ្វើឡើងដើម្បីប្រយោជន៍បុគ្គល ព្រោះ ថា លោកចានីមានគំនិតធ្វើរដ្ឋប្រហារ បន្ទាប់ពីលោកប្រធានាធិបតីបាហ្ស៊ូមមានគម្រោងកោះប្រជុំគណៈរដ្ឋមន្ត្រីដើម្បីដកលោកចានី និងកាត់បន្ថយឥទ្ធិពលរបស់ក្រុមអង្គរក្សប្រធានាធិបតី។
ចាប់តាំងពីទទួលឯករាជ្យ រួចចាកផុតពីអាណានិគមនិយមបារាំងនៅឆ្នាំ ១៩៦០ នេះជាលើកទី ៥ ដែលប្រទេសនីហ្សេជួបប្រទះរដ្ឋប្រហារយោធា។ ប៉ុន្តែ រដ្ឋប្រហារនៅនីហ្សេលើកនេះធ្វើឲ្យបារាំងដែលធ្លាប់ជាប្រទេសអាណានិគមមានការបារម្ភខ្លាំងជាងណាទាំងអស់។ នីហ្សេ ជាប្រទេសអាហ្វ្រិកសំខាន់ ចុងក្រោយ ដែលបារាំងកំពុងចាប់ដៃសហការផ្នែកយោធា នៅតំបន់សាហែល នៅក្នុងយុទ្ធនាការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងក្រុមភេរវនិយម ដូចជាក្រុមជីហាតអ៊ីស្លាម ក្រុមអាល់កៃដា។ នីហ្សេបានក្លាយជាមូលដ្ឋានទ័ពចុងក្រោយរបស់បារាំង ដែលបានបង្ខំចិត្តដកទ័ពចេញពីម៉ាលី និងបួគីណាហ្វាសូ បន្ទាប់ពីប្រទេសទាំងពីរនេះត្រូវពួកយោធាធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់រដ្ឋាភិបាល។នៅនីហ្សេរីយ៉ាមាន កងទ័ពបារាំងប្រមាណ ១៥០០នាក់កំពុងប្រចាំការនៅមូលដ្ឋានទ័ព ដែលមានទីតាំងនៅព្រលានយន្តហោះក្នុងរដ្ឋធានីរបស់នីហ្សេ។
ការខ្វល់ខ្វាយរបស់បារាំងពីស្ថានការណ៍នៅនីហ្សេ ក្រៅតែហេតុផលប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងភេរវកម្មនៅសាហែល បារាំងតាមដានជាប់ស្ថានការណ៍ប្រែប្រួលនៅនីហ្សេ ដើម្បីហេតុផលសេដ្ឋកិច្ច ព្រោះបារាំងមានក្រុមហ៊ុនOrano ដែលបុកគ្រឹះធ្វើអាជីវកម្មជីកយករ៉ែអ៊ុយរ៉ាញ៉ូម របស់នីហ្សេ រាប់សិបឆ្នាំមកហើយ ដើម្បី រោងចក្រថាមពលនុយក្លេអ៊ែរនៅបារាំង។អាមេរិកនៅតែបន្តប្រកាសទទួលស្គាល់តែលោកប្រធានាធិបតី បាហ្ស៊ូម ជាមេដឹកនាំនីហ្សេ របបសឹកនីហ្សេ។ ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកបានព្រមានពីការកាត់ផ្តាច់ជំនួយ និងសហប្រតិបត្តិការយោធាជាមួយនីហ្សេ។ នៅមុនរដ្ឋប្រហារកាលពីថ្ងៃពុធ នៅនីហ្សេ អាមេរិកធ្លាប់ចូលរួមបណ្តុះបណ្តាលកងទ័ព និងកងអង្គរក្សនីហ្សេ និងមានទាហាន ១០០០នាក់កំពុងប្រចាំការនៅទឹកដីនីហ្សេ។
តែគេជឿថា ក្រុមយោធានីហ្សេ នឹងមិនត្រលប់ដើរថយក្រោយ ដោយសារការ គំរាមកាត់ផ្តាច់ជំនួយពីលោកខាងលិចនោះទេ ព្រោះថា របបសឹកនីហ្សេ នៅមានច្រកផ្សេងទៀត៖ ទី១ នីហ្សេរីយ៉ានៅមានចិនដែលនៅចាំទិញប្រេងរបស់ខ្លួន ហើយចិនក៏មិនបាននិយាយរិះគន់ការធ្វើរដ្ឋប្រហារអ្វីឡើយ។ទី ២ នីហ្សេរីយ៉ានៅអាចមានជំនួយពីរុស្ស៊ី ដែលពេលនេះ ជាគូប្រជែង របស់អាមេរិក និងប្រទេសលោកខាងលិច។ រុស្ស៊ី អាចជាប្រភពផ្គត់ផ្គង់ស្បៀង ជីគីមី ហើយនិងជាអ្នកលក់អាវុធដើម្បីឲ្យកងទ័ពនីហ្សេយកទៅប្រើសម្រាប់ប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងក្រុមភេរវនិយមនៅតំបន់សាហែលជាប់ព្រំដែន ជាមួយម៉ាលី និងបួគីណាហ្វាសូ។
ក្រុមបាតុករ ជាច្រើនរយនាក់ ដែលគាំទ្រការធ្វើរដ្ឋប្រហាររបស់ក្រុមយោធា បានស្រែកជេរបារាំង បណ្តេញកងទ័ពបារាំង នៅក្នុងការជួបជុំគ្នា នៅទីក្រុងជាច្រើន នៅប្រទេសនីហ្សេ។ អ្នករាយការណ៍ព័ត៌មានបារាំង AFP បានឲ្យដឹងថានៅក្នុងក្បួនបាតុកម្ម គេឃើញក្រុមបាតុករនីហ្សេ លើកគ្រវីទង់ជាតិរុស្ស៊ី ស្វាគមន៍អរគុណរុស្ស៊ី។ តាមការវិភាគខ្លះ គេសង្ស័យថា ចលាចល និងការធ្វើរដ្ឋប្រហារនៅនីហ្សេនេះ អាចមានការលូកដៃរបស់រុស្ស៊ី ដូចនៅម៉ាលី និងបួគីណាហ្វាសូ ប្រទេសជាប់ព្រំដែននីហ្សេ ដែលមានក្រុមទាហានស៊ីឈ្នួលWagner របស់រុស្ស៊ីកំពុងមានវត្តមានយ៉ាងសកម្ម។មុនពេលមានការធ្វើរដ្ឋប្រហារលោកប្រធានាធិបតីបាហ្ស៊ូម មិនបានគាំទ្ររបបយោធាម៉ាលី និងបួគីណាហ្វាសូដែលទើបបានថ្វើរដ្ឋប្រហារ ដែលពីមុនប្រទេសទាំងពីរនេះធា្លប់ជាដៃគូសំខាន់ដើម្បីប្រយុទ្ធ បោសសម្អាតពួកភេរវកម្មជីហាត នៅព្រំដែនប្រទេសទាំងបី នៅតំបន់សាហែល។ លោកប្រធានាធិបតីបាហ្ស៊ូម លែងសហការជាមួយរបបសឹកម៉ាលី និងបួគីណាហ្វាសូ ក៏ព្រោះតែ បារាំង អាមេរិកនិងសហភាពអាហ្វ្រិក ប្រកាសឈប់គាំទ្រប្រទេសទាំងពីរដោយសារតែការធ្វើរដ្ឋប្រហារដណ្តើមអំណាច។
