ដឹងថាអប្សរា - របាំប្រពៃណីបុរាណរបស់ខ្មែរបង្កើតពីអង្កាល់អត់?!
27-March-2024 / សិល្បះនិងបែ្លកៗ
ភ្នំពេញ៖របាំអប្សរាត្រូវបានបង្កើតជាផ្លូវការកាលពីឆ្នាំ១៩៦០ គឺជារបាំមួយដែលស្ថិតក្នុងរបាំព្រះរាជទ្រព្យមានឈ្មោះល្បីល្បាញ និងបានលើកតំកើងកិត្ដិយសជាវប្បធម៌មនុស្សជាតិដោយសារត្រូវបានអង្គការយូណេស្កូទទួលស្គាល់ជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបី។
ភ្ញៀវទេសចរយ៉ាងច្រើននៅពេលមកទស្សនាកំសាន្ដនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងបានទស្សនាការសំដែងមុនពេលបើកកម្មវិធី នានាដើម្បីជាការស្វាគមន៍។នៅពេលសំដែង គឺត្រូវមានភ្លេងអមជាមួយផងដែរទើបធ្វើឲ្យមានភាពរស់រវើកជាមួយអ្នករាំមានរាងកាយមានភាពល្វត់ល្វន់ យឺតៗ ចង្វាក់មួយៗ ថ្នមៗ ផ្សំ និងចង្កេះដែលមានគូថងពើងបន្តិច ម្រាមដៃទន់ល្វតល្វន់ងមានសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ចែងចាំងដូចមាស។
ក្រុមអ្នករបាំបត់បែនចលនាកដៃ និងម្រាមដៃ រួមទាំងប្រើជើងម្ខាងឈររេរាំពត់ពេនត្រាប់នូវក្បាច់រាំទាំងនោះយ៉ាងទន់ភ្លន់ដែលគេប្រើវាតាមក្បួនខ្នាតអត្ថន័យនៃស្លឹក ផ្កា និងផ្លែជាតង្វាយដល់ព្រះផងដែរធ្វើឲ្យអ្នកទស្សនាមានការជក់ចិត្ត ដិតអារម្មណ៍ធ្វើឲ្យពិភពលោកទទួលស្គាល់ខ្មែរកាន់តែច្បាស់ថែមមួយកម្រឹតទៀត។ មកដល់ឆ្នាំ២០០០ក្រោយពីវិស័យទេសចរណ៍កម្ពុជាមានការអភិវឌ្ឍន៍យ៉ាងខ្លាំង របាំអប្សរាកាន់តែត្រូវបានសំដែងយ៉ាងពេញនិយម។
របាំអប្សរា គឺជារបាំប្រពៃណីបុរាណរបស់ខ្មែរមានតាំងពីសម័យអង្គរមកម្ល៉េះ ហើយរបាំនេះស្ទើរតែបាត់បង់ឈ្មោះនៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០ ក្រោមរបបសម័យខ្មែរក្រហម។ក្រោយមករបាំនេះប្រែមុខមាត់ល្បីរបស់ខ្លួនឲ្យមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះក្រអូបសាយត្រឡប់មកវិញបន្ទាប់ពីមានក្រុមអ្នកជំនាញផ្នែកសិល្បៈរបាំបានសិក្សាស្រាវជ្រាវឃើញពីប្រវត្តិនៃប្រភព និងអត្ថន័យរបស់វាឆ្លាក់នៅតាមជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរវត្តដែលមានអាយុកាល ១ ពាន់ឆ្នាំ។រូបនាងត្រូវបានបុព្វបុរសខ្មែរឆ្លាក់លើសិលានៃប្រាសាទជាច្រើន ពិសេសប្រាសាទអង្គរវត្ត ដែលមានរូបនាងរាបពាន់ក្នុងសណ្ឋានខុសប្លែកពីគ្នា ។ នាងអប្សរាក៏រាំនូវរបាំផ្សេងៗដែរ ដូចជា របាំទេពមនោរម្យ និង របាំមុនីមេខលាជាដើម ។
សម្រាប់អ្នកសម្តែង៖ ដើម្បីរាំអប្សរា អ្នករាំត្រូវមានរូបរាងស្អាត មិនស្គមពេក និងមិនធាត់ពេក និងត្រូវឧស្សាហាត់រាំក្នុងរយៈពេលវែង។
ពាក្យ អប្សរ ដែលពាក្យសំស្ក្រឹត ថា អប្សរស៑ ឬ អប្សរា បាលី គឺ អច្ឆរា ជាស្រីមានសម្បុរថ្លាស្រស់, ផូរផង់ឬស្រីមានមុខថ្លាស្រស់បំព្រង ។ តាមសេចក្ដីតំណាលក្នុងគម្ពីព្រាហ្មណ៍ឲ្យដឹងថា ស្ត្រីសួគ៌ពួកមួយដែលផុសឡើងពីទឹក ក្នុងកាលដែលកូរយកទឹកអម្រឹត នៅសមុទ្រទឹកដោះ ។ ក្នុងចលនាកូរមានលេចចេញពីផ្ទៃសមុទ្រនូវសត្វចម្លែកអស្ចារ្យជាច្រើនជាបន្តបន្ទាប់ ដែលក្នុងខណៈនោះក៏មានចេញនូវតួនាងទេពអប្សរជាច្រើន ពត់ពេនខ្លួនរាំនៅលើអាកាស ។ ប៉ុន្តែធាតុពិតមិនមែនដូចច្នោះទេ, ដែលហៅ ថា អប្សរ ឬ អប្សរា នោះដោយសេចក្ដីថា “ស្រីសួគ៌មានសម្បុរភ្លឺថ្លាផូរផង់ឬស្រីសួគ៌ឆើតឆោម” ។ ក្នុងការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះ ខ្មែរប្រើក្លាយជា អក្សរ ក៏មាន ដូចជាពាក្យ ស្រីអក្សរ, ស្រីទេពអក្សរបវរកញ្ញា ជាដើម ។ យើងគួរតែកុំប្រើ ហើយត្រូវប្រើ អប្សរ ឬ អប្សរា, អច្ឆរា វិញ ។
របាំអប្សរាត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយ សម្ដេចព្រះរាជកនិដ្ឋា នរោត្ដម រស្មីសោភ័ណ ជាព្រះអនុជនៃព្រះករុណាព្រះបាទនរោត្ដម សុរាម្រឹត ។ ព្រះនាយិការមានគំនិតបង្កើតរបាំនេះឡើង គឺដើម្បីចូលរួមសម្ដែងក្នុងកម្មវិធីប្រគល់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តដល់សិស្សពូកែ ដែលតែងតែប្រព្រឹត្តទៅនៅរាល់ដំណាច់ឆ្នាំសិក្សាម្ដងៗ ។ ព្រះអង្គបានបង្ហាត់របាំនេះដំបូងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៨ ដែលរាំជាតួឯកដោយ ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី នរោត្ដម វិជ្ជរា ជាព្រះរាជបុត្រីនៃព្រះករុណាព្រះបាទនរោត្ដម សុរាម្រឹត ។ ឆ្នាំបន្ទាប់រាំដោយ ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី នរោត្ដម សុជាតិវត្តីយា ជាព្រះរាជបុត្រីនៃព្រះករុណាព្រះបាទ នរោត្ដម សីហនុ ដែលបង្ហាត់ដោយអ្នកគ្រូ ជា សាមី ។
ការរាំនៅសម័យនោះមានលំនាំប្រហាក់ប្រហែលរបាំ ភួងនារី ដោយ ម៉ម ឆាវរី បានដកពាក្យខ្លះនៅក្នុងរឿង អ៊ីណាវ បុស្បា ដោយអន្លើ សាកា និង រ៉ាត ។ ការដាក់ក្បាច់ និង ការរើសភ្លេងមកបំពេញ អ្នកគ្រូ ជា សាមី ជាអ្នករៀបចំ ។ ច្រៀងកំដរដោយ អ្នកគ្រូ ជា ខាន់ និង អ្នកគ្រូ ឯម ធាយ ដែលយកតាមលំនាំបទ ដើមឈឹង ។
របាំអប្សរាបានឈានទៅដល់ចំណុចកំពូល ល្អឥតខ្ចោះ និងបានចេញរាំជាដំបូងនៅខេត្តសៀមរាប (អង្គរ) ដើម្បីថតជាខ្សែភាពយន្តដោយលោក ម៉ាកសែល កាមីស៍ ក្នុងកំឡុងឆ្នាំ ១៩៦១ ឬ ១៩៦២ ។នៅឆ្នាំ ១៩៦៣ ចេញទៅសម្ដែងនៅប្រទេសបារាំង ។ នៅឆ្នាំ១៩៦៤ ចេញទៅសម្ដែងនៅ សិង្ហបុរី ក្នុងពិធីសម្ពោធមហោស្របសិល្បះ ទូទាំងសាកល ដែលបានទទួលជោគជ័យ និងមានការគាំទ្រ និង កោតសរសើរពីសំណាក់ទស្សនិកជនយ៉ាងខ្លាំង ។ តួឯករាំដោយ ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី នរោត្តម បុប្ផាទេវី ដែលព្រះអង្គជាតួឯកដំបូងគេបង្អស់នៃរបាំ ។ តួសម្ដែងជាបន្តបន្ទាប់មានដូចជា ៖អ្នកស្រី សេង ស្រីមុំ,អ្នកស្រី វ័ន សាវៃ,អ្នកស្រី ឌុក ថាច,អ្នកស្រី វ័ន សាវង្ស,អ្នកស្រី យឹម ទេវី,អ្នកស្រី ម៉ម កណិការ,អ្នកស្រី អ៊ុក ផល្លា,កញ្ញា សុខ សុខឿន ៕
ឯកសារយោងៈ សៀវភៅ របាំអប្សរា របស់អ្នកគ្រូ កែវ ណារុំ និង អ្នកគ្រូ ព្រំ ស៊ីសាផាន្ឋា និងវចនានុក្រមសម្ដេចសង្ឃរាជ ជួនណាត ។
