ប្រវត្តិជម្លោះរវាងអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាឡេស្ទីន
27-March-2024 / ព័ត៌មានអន្តរជាតិ
អ៊ីស្រាអែល៖សង្គ្រាមវាយប្រហារគ្នារវាងអ៊ីស្រាអែល និងរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន បានកើតឡើងជាច្រើនលើកមកហើយ បើទោះបីអង្គការសហប្រជាជាតិ ខិតខំស្វែងរកដំណើស្រាយសន្តិភាពឲ្យ តែមិនទទួលបានជោគជ័យ ។ ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី១០ខែឧសភាឆ្នាំ២០២១ មកទល់ពេលនេះអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាឡេស្ទីនបានវាយប្រហារគ្នា ដោយមីស៊ីលរាប់ពាន់ដើមបណ្តាលឲ្យមានអ្នកស្លាប់ជាង១០០នាក់និងរបួសជាច្រើន។
មូលហេតុឈានដល់ការវាយប្រហារគ្នា គឺដោយសារតែអំពើហិង្សារដោយសារកម្លាំងប៉ូលិសអ៊ីស្រាអែលហាមឃាត់មិនឲ្យប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន នៅជេរ៉ូសាឡឹមចូលវិហ៊ាសាសនាក្រុងទិវាបុណ្យរាម៉ាឌាន់។ទាំងនោះហើយបានធ្វើឲ្យពលរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនខឹងយ៉ាងខ្លាំងចំពោះទង្វើរបស់អ៊ីស្រាអែលមកលើដីកេរដូនតារបស់ខ្លួន។នៅព្រឹកថ្ងៃទី ១៦ខែឧសភា អ៊ីស្រាអែលបានវាយប្រហារដោយទម្លាក់គ្រាប់បែក ទៅលើផ្ទះមេដឹកនាំក្រុមហាម៉ាស់នៅហ្គាហ្សា ។ ក្រុមហាម៉ាស ក៏បានបើកការវាយប្រហារ ទៅលើទីតាំងក្នុងរដ្ឋធានី Tel Aviv ។សង្គ្រាមវាយប្រហារគ្នារវាងប្រទេសទាំងពីរឈានចូលថ្ងៃទី ៧ហើយ។ មកទល់ពេលនេះសង្គ្រាមវាយប្រហារគ្នាបណ្តាលឲ្យមានអ្នកស្លាប់កើនឡើង១៤៩នាក់ នៅហ្គាហ្សា និងរបួសជាង ១ពាន់នាក់ ក្នុងចំណោមអ្នកស្លាប់មានកុមារ ៤១ នាក់។
ប្រវត្តិសាស្ត្រឯករាជ្យនិងការធ្វើសង្គ្រាម ក្នុងការបង្កើតទឹកដី៖ នៅឆ្នាំ១៩៤៨ សង្គ្រាមបានកើតមានឡើងជាច្រើនលើក រវាងអ៊ីស្រាអែល និងបណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ ដែលប្រឆាំងនឹងការបែងចែកទឹកដីប៉ាឡេស្ទីនជាពីររដ្ឋ គឺរដ្ឋអ៊ីស្រាអែល សម្រាប់ក្រុមជនជាតិជ្វីហ្វ និងរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន សម្រាប់ក្រុមជនជាតិអារ៉ាប់ ទៅតាមសេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។សង្គ្រាមលើកទី១ ដែលអ៊ីស្រាអែលហៅថា “សង្គ្រាមឯករាជ្យ” បានកើតមានឡើងនៅឆ្នាំ១៩៤៨ មួយថ្ងៃក្រោយពីអ៊ីស្រាអែលប្រកាសបង្កើតរដ្ឋឯករាជ្យ ។ពេលនោះ កងទ័ពអារ៉ាប់មកពីប្រទេសអេហ្ស៊ីប ហ្សកដានី លីបង់ ស៊ីរី និងអ៊ីរ៉ាក់ ព្រមទាំងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរបស់ប៉ាឡេស្ទីន បានរួមដៃគ្នាបើកការវាយប្រហារទៅលើអ៊ីស្រាអែល។
នៅក្នុងសង្គ្រាមនេះ អ៊ីស្រាអែលថ្វីដ្បិតតែមានតែម្នាក់ឯង ក៏ប៉ុន្តែ មានកម្លាំងទ័ពខ្លាំងជាងប្រទេសអារ៉ាប់ ។ក្រោយពីបានវាយប្រយុទ្ធគ្នាអស់រយៈពេលជាង ៩ខែ បណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ក៏សុខចិត្តចុះចាញ់ ហើយចុះកិច្ចព្រមព្រៀងបញ្ចប់សង្គ្រាម នៅឆ្នាំ១៩៤៩។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះបានកំណត់នូវព្រំដែនបណ្តោះអាសន្នមួយ ដែលក្រោយមកត្រូវបានអ.ស.បទទួលស្គាល់ជាព្រំដែនស្របច្បាប់របស់រដ្ឋអ៊ីស្រាអែល។ ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែននេះ ដែលគេតែងតែហៅថា “បន្ទាត់បៃតង” (Green Line) បានកាត់យកទឹកដីប៉ាឡេស្ទីនជាច្រើន។
តាំងពីពេលនោះមក អ៊ីស្រាអែលពង្រីកទឹកដីបានកាន់តែធំលើសពីអ្វីដែលបានកំណត់នៅក្នុងសេចក្តីសម្រេចរបស់អ.ស.ប កាលពីឆ្នាំ១៩៤៧ទៅទៀត។
សម្រាប់ប៉ាឡេស្ទីនវិញ រដ្ឋឯករាជ្យក៏មិនអាចបង្កើតឡើងបាន ដោយទឹកដីមួយផ្នែកត្រូវអ៊ីស្រាអែលកាត់យក ចំណែកឯទឹកដីដែលនៅសេសសល់ត្រូវស្ថិតក្រោមការកាន់កាប់របស់ប្រទេសអារ៉ាប់គ្នាឯង គឺតំបន់ហ្កាហ្សាស្ថិតក្រោមការកាន់កាប់របស់អេហ្ស៊ីប ចំណែកតំបន់ West Bank ឬ Cisjordanie ត្រូវស្ថិតក្រោមការកាន់កាប់របស់ហ្សកដានី។ ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនជាង ៧០ម៉ឺននាក់ ដែលរត់ភៀសខ្លួនក្នុងអំឡុងសង្គ្រាម ក៏មិនអាចវិលត្រឡប់ទៅផ្ទះសម្បែងវិញបាន ដោយស្រុកភូមិរបស់ពួកគេត្រូវក្លាយជាទឹកដីអ៊ីស្រាអែល។
នៅឆ្នាំ១៩៥៦ (៧ឆ្នាំក្រោយពីសង្គ្រាមទី១ត្រូវបញ្ចប់) សង្គ្រាម រវាងអ៊ីស្រាអែល និងប្រទេសអារ៉ាប់បានផ្ទុះឡើងសាជាថ្មីម្តងទៀត គឺសង្គ្រាមទល់នឹងអេហ្ស៊ីប ក៏ប៉ុន្តែ លើកនេះ គឺអ៊ីស្រាអែល ដែលបានចូលដៃជាមួយបារាំង និងអង់គ្លេស ចូលឈ្លានពានទឹកដីអេហ្ស៊ីប នៅក្នុងវិបត្តិព្រែកជីកស៊ុយអេ (Suez)។
នៅក្នុងសង្គ្រាមនេះ បើនិយាយខាងផ្នែកយោធា អ៊ីស្រាអែល អង់គ្លេស និងបារាំង គឺជាអ្នកទទួលជោគជ័យ ដោយអាចវាយដណ្តើមកាន់កាប់ទីតាំងសំខាន់ៗរបស់អេហ្ស៊ីប ជាពិសេស អ៊ីស្រាអែលបានវាយដណ្តើមកាន់កាប់តំបន់ស៊ីណៃ។ ក៏ប៉ុន្តែ ខាងផ្នែកនយោបាយ និងការទូតវិញ ប្រទេសទាំង ៣នេះត្រូវទទួលរងនូវការរិះគន់ពីគ្រប់ទិសទី។
នៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៦៧ នៅក្នុងពេលដែលទំនាក់ទំនង រវាងអ៊ីស្រាអែល និងប្រទេសអារ៉ាប់ជិតខាងកំពុងតែស្ថិតក្នុងសភាពតានតឹងខ្លាំងស្រាប់ អេហ្ស៊ីបបានទទួលព័ត៌មានខុសពីទីភ្នាក់ងារចារកិច្ចសូវៀតថា អ៊ីស្រាអែលកំពុងប្រមូលកម្លាំងទ័ពយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ នៅក្បែរព្រំដែនស៊ីរី។ អេហ្ស៊ីប ដែលបានចុះសន្ធិសញ្ញាការពារជាតិជាមួយស៊ីរី ក៏បានប្រមូលកម្លាំងទ័ពឲ្យចូលមកក្បែរព្រំដែនអ៊ីស្រាអែល ព្រមទាំងបានបណ្តេញកងកម្លាំងមួកខៀវរបស់អ.ស.បឲ្យចេញពីតំបន់ស៊ីណៃ និងហ្កាហ្សា។
នៅថ្ងៃទី៥ ខែមិថុនា សង្គ្រាមក៏បានផ្ទុះឡើង រវាងម្ខាងអ៊ីស្រាអែល និងម្ខាងទៀត អេហ្ស៊ីប ស៊ីរី និងហ្សកដានី។ សង្គ្រាមអ៊ីស្រាអែល-អារ៉ាប់ លើកទី៣នេះមានរយៈពេលតែ ៦ថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាគេច្រើនហៅថា “សង្គ្រាម៦ថ្ងៃ”។ ជាថ្មីម្តងទៀត គឺអ៊ីស្រាអែលជាអ្នកទទួលជោគជ័យ ដោយបានវាយដណ្តើមកាន់កាប់ទឹកដីហ្កាហ្សា និង West Bankរបស់ប៉ាឡេស្ទីន តំបន់ស៊ីណៃរបស់អេហ្ស៊ីប និងតំបន់ខ្ពង់រាប Golan របស់ស៊ីរី។ និយាយជារួម អ៊ីស្រាអែលបានពង្រីកទឹកដីរបស់ខ្លួនមួយជាបី។ ក៏ប៉ុន្តែ ទឹកដីដែលអ៊ីស្រាអែលទើបនឹងដណ្តើមកាន់កាប់ថ្មីនេះ មិនត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយសហគមន៍អន្តរជាតិនោះទេ។
នៅថ្ងៃទី២២ វិច្ឆិកា ១៩៦៧ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអ.ស.បបានចេញសេចក្តីសម្រេចមួយ (សេចក្តីសម្រេចលេខ ២៤២) ទាមទារឲ្យអ៊ីស្រាអែលដកថយចេញពីដែនដី ដែលខ្លួនទើបនឹងដណ្តើមកាន់កាប់ ក្នុងសង្គ្រាម ៦ថ្ងៃ ដោយវិលត្រឡប់ទៅរកបន្ទាត់ព្រំដែនចាស់ (បន្ទាត់បៃតង) ដែលកំណត់ដោយកិច្ចព្រមព្រៀងកាលពីឆ្នាំ១៩៤៩។ ជាថ្នូរមកវិញ ប្រទេសអារ៉ាប់ដែលជាប់ជម្លោះត្រូវចុះសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពជាមួយនឹងអ៊ីស្រាអែល។លើកលែងតែប្រទេសស៊ីរីមួយចេញ ប្រទេសជាប់ជម្លោះទាំងអស់ ដោយរួមទាំងអ៊ីស្រាអែលផង សុទ្ធតែសុខចិត្តទទួលយកសេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអ.ស.ប។
ក៏ប៉ុន្តែ ការបកស្រាយផ្សេងគ្នាបានធ្វើឲ្យការអនុវត្តសេចក្តីសម្រេចនេះត្រូវជាប់គាំង ដោយប្រទេសអារ៉ាប់ទាមទារឲ្យអ៊ីស្រាអែលដកទ័ពចេញពីទឹកដីរបស់គេជាមុន ទើបសុខចិត្តបើកការចរចាលើសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាព ចំណែកអ៊ីស្រាអែលវិញទាមទារឲ្យប្រទេសអារ៉ាប់ទទួលស្គាល់រដ្ឋអ៊ីស្រាអែល និងចុះសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពជាមួយគ្នាជាមុន ទើបសុខចិត្តដកទ័ព។
ក្នុងរយៈពេល៥០ឆ្នាំកន្លងមក អ៊ីស្រាអែល បានបង្កើនការសាងសង់លំនៅឋាន ក្នុងទឹកដីដែលខ្លួនដណ្តើមគ្រប់គ្រងបាន បើទោះបីសហគមន៍អន្តរជាតិមិនទាន់ទទួលស្គាល់ក្តី ។ ជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនបានចាត់ទុកសកម្មភាពសាងសង់លំនៅដ្ឋានរបស់អ៊ីស្រាអែលគឺជារឿងខុសច្បាប់ និងរារាំងដល់សកម្មភាពសន្តិភាព ក្នុងតំបន់។
ការសម្រេចចិត្តរបស់អ៊ីស្រាអែលក្នុងការដកខ្លួនចេញពីតំបន់ហ្គាហ្សាតំបន់ហ្គាហ្សាគឺជាដែនដីឆ្នេរសមុទ្រតូចចង្អៀតមួយនៅតាមបណ្តោយសមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេដែលមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងដីជាមួយអេហ្ស៊ីបនៅទិសនិរតីនិងអ៊ីស្រាអែលនៅខាងជើងនិងខាងកើត។ វាជាទឹកដីដែលមានប្រជាជនច្រើនបំផុតនៅលើផែនដីដែលមានប្រជាជនប្រមាណ ១,៥លាននាក់រស់នៅក្នុងតំបន់៣៦០គីឡូម៉ែត្រក្រឡា។តំបន់ហ្គាហ្សាស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អ៊ីស្រាអែលក្នុងឆ្នាំ១៩៦៧បន្ទាប់ពីសង្គ្រាម៦ថ្ងៃរវាងអ៊ីស្រាអែលនិងរដ្ឋអារ៉ាប់។
ទោះបីជាជនជាតិអ៊ីស្រាអែលខ្លះបានផ្លាស់ទៅរស់នៅតំបន់ហ្គាហ្សាដើម្បីដោះស្រាយក្តីក៏អ្នកនយោបាយអ៊ីស្រាអែលជាច្រើននៅពេលនោះមិនចាប់អារម្មណ៍ក្នុងការគ្រប់គ្រងតំបន់នោះទេ។នៅពេលនោះលោក Yitzhak Rabin នាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែលបានប្រកាសថា”ខ្ញុំចង់អោយតំបន់ហ្គាហ្សាលិចចូលក្នុងសមុទ្រ។ ប៉ុន្តែបញ្ហានេះនឹងមិនកើតឡើងទេដូច្នេះយើងចាំបាច់ត្រូវរកដំណោះស្រាយ” ។បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែលនិងអង្គការរំដោះប៉ាឡេស្ទីនបានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពOsloនៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣តំបន់ហ្គាហ្សាភាគច្រើនស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីនដែលទើបបង្កើតថ្មី។ប៉ុន្តែតំបន់នោះត្រូវបានគេឃើញមានអំពើហិង្សារីករាលដាលបន្ទាប់ពីចលនាប្រឆាំងនឹងអ៊ីស្រាអែល (Intafada) លើកទី២ដែលប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនបានចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ២០០០ ។
នៅឆ្នាំ ២០០៥ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីArielSharonប្រទេសអ៊ីស្រាអែលបានសម្រេចចិត្តដកកម្លាំងយោធាទាំងអស់និងប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលចំនួន៨,០០០នាក់ដែលមកតាំងទីលំនៅពីតំបន់ហ្គាហ្សានិងធ្វើសម្បទាននៅតំបន់ West Bank ។ហាម៉ាសបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៧ – ពេលវេលានៃចលនា Intafada ដំបូង។ វាគឺជាការបើកដំណើរការនៃក្រុមភាតរភាពមូស្លីមសកម្មនៅប៉ាឡេស្ទីន។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់មេដឹកនាំរបស់ខ្លួន Sheikh Ahmed Yassin,ហាម៉ាសបានបញ្ចេញឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងជាមួយប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីននិងប្រជាជនម៉ូស្លីម។
នៅឆ្នាំ ២០០៦ហាម៉ាសបានចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតសភាប៉ាឡេស្ទីនជាលើកដំបូងក្រោមឈ្មោះគណបក្សកំណែទម្រង់និងទទួលបានជ័យជម្នះគួរឱ្យកត់សម្គាល់។ប្រការនេះនាំឱ្យមានការតស៊ូអំណាចរវាងចលនាហាម៉ាសនិងចលនាហ្វាតាហារដែលបង្កើតឡើងដោយប្រធានាធិបតីប៉ាឡេស្ទីនលោក Yasser Arafat។ នៅឆ្នាំ ២០០៧សង្គ្រាមរវាងហ្វាតានិងហាម៉ាសបានផ្ទុះឡើងនៅតំបន់ហ្កាហ្សាដែលជាហេតុធ្វើឱ្យក្រុមហាម៉ាសកាន់កាប់អំណាចទាំងស្រុងខណៈពេលពួកហ្វាតាកាន់កាប់តំបន់វ៉េសបែង។
